حجت الاسلام فاضل لنکرانی:
عدم حجیت خبر واحد باب تفسیر قرآن به قرآن را می‌بندد/ مسلم بودن حجیت خبر واحد
گروه حوزه‌های علمیه ــ رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه حجیت خبر واحد امری مسلم است گفت: شما اگر خبر واحد را در تفسیر حجت ندانید چون مفید ظن است باید باب تفسیر قرآن به قرآن را هم ببندید.
به گزارش ایکنا، حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد فاضل لنکرانی، شامگاه چهارشنبه، هفتم آذرماه، در ششمین پیش‌نشست همایش بررسی دیدگاه‌های قرآنی آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در سخنانی گفت: حوزه و در رأس آن مراجع معظم به قرآن اهتمام وافری داشته‌اند و مطالب سخیفی که گاهی اوقات از لسان برخی حوزویان هم صادر می‌شود که حوزه‌های شیعه توجهی به قرآن ندارند به مثابه تهمتی است که در باب تحریف قرآن به حوزه می‌زنند.
وی افزود: کسی مانند آیت‌الله خویی تفسیر گرانقدری نوشت و والد ما هم آثاری دارند و سایر اعاظم نیز فعالیت‌های علمی و خدماتی به قرآن کرده‌اند و باید در این نوع همایش‌ها اطلا‌ع‌رسانی شود.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه بحث خبر واحد کلیدی و پرفایده است اظهار کرد: اگر بخواهیم قرآن را از روایات جدا کنیم به نظر بنده خسارت بزرگی بر معارف دینی ما و تفسیر وارد خواهد شد و اگر بتوانیم حجیت خبر واحد را ثابت کنیم معارف بسیار فراوانی را در اختیار می‌گیریم.
حجت الاسلام فاضل لنکرانی با بیان اینکه خبر واحد در علم اصول مطرح است و اصولیون گفته‌اند اگر خبر واحد دارای وثوق سندی باشد قابل پذیرش است به طرح این سؤال پرداخت که آیا خبر واحد در تفسیر، قصص، مسائل تاریخی، عقاید و ... حجیت دارد یا خیر؟ تأکید کرد: علامه طباطبایی(ره) اصرار بر این دارد که خبر واحد در تفسیر اعتبار ندارد مگر خبر متواتر و محفوف به قرینه‌های معتبره باشد؛ حتی برخی بزرگان تصریح کردند خبر قطعی الصدور و قطعی الدلالة و قطعی الجهت می‌تواند حجت باشد.
وی افزود: علامه بحث روایی را بحث مؤید و استطرادی در نظر می‌گیرد و روایات را به عنوان بحث تفسیری متعرض نمی‌شود که رازش هم حجت ندانستن خبر واحد است.
رئیس مرکز بیان کرد: والد ما به تبع جمعی از بزرگان معتقدند که ادله عمومیت دارد و می‌توان حجیت خبر واحد را در تاریخ، تفسیر، عقائد و ... اثبات کنیم؛ ادله خبر واحد دوبخش دارد؛ یکی بنای عقلا، یعنی بسیاری از بزرگان دلیل حجیت را بنای عقلا می‌دانند زیرا عقلا در امور زندگی به خبر واحد توجه نشان می‌دهند و این مسئله امری عقلی است و ربطی به مسائل دینی هم ندارد؛ برای مثال اگر در بازار و امور اداری فرد موثقی به ما خبری بدهد آن را معتبر می‌دانیم.
ادله نقلی بر اثبات حجیت خبر واحد در تفسیر
وی افزود: اگر دلیل حجیت را ادله نقلی یعنی آیاتی مانند نبا، نفر و روایات قرار دهیم این‌ها هم اطلاق دارد و اختصاصی به احکام فرعیه ندارند. همچنین از ائمه سؤال شده که اگر دست ما به شما نرسید از چه کسانی معالم دین را بگیریم که در اینجا معالم دین اختصاص به احکام ندارد و مطلق است.
او تصریح کرد: دلیل دیگر برای اثبات حجیت خبر واحد این است که اگر ما این همه روایات ائمه را که در غیر احکام است سراغ داریم اگر حجت نبود نباید اصحاب ایشان این روایات را می‌نوشتند؛ به نظر بنده اخبار آحاد چندین برابر روایات آیات احکام است.
نقد نظریه علامه طباطبایی در عدم حجیت خبر واحد در تفسیر
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه خبر واحد در اعتقادات، تفسیر، احکام و ... حجیت دارد. برای نمونه روایات خلق عظیم را به اصل اسلام و نه برخی مصادیق اخلاقی تعبیر کرده است تصریح کرد: مرحوم علامه طباطبایی قائل به عدم اعتبار خبر واحد در تفسیر است و بنده مطالب ایشان را به دقت خوانده و یادداشت کردم؛ ایشان در المیزان فرموده که خبر واحد در غیراحکام یعنی در اعتقادات و موضوعات خارجیه حجیت ندارد و می‌فرمایند این مسئله‌ای، بدیهی است؛ مثلاً اگر روایتی بگوید سامری اهل کرمان بوده ما نمی‌توانیم به آن اعتماد کنیم؛ در حالی که درباره خبر واحد در موضوعات سه نظریه وجود دارد و اکثر علمای اصولیه می‌گویند اعتبار ندارد اما برخی قائل به اعتبار هستند و در معاصران هم حاج مصطفی خمینی(ره) قائل به حجیت در موضوعات هستند؛ بنابراین اینکه گفته شود بدیهی است که خبر واحد در غیراحکام حجیت ندارد مایه تعجب است.
این استاد حوزه اظهار کرد: علامه دو دلیل دارند؛ اول اینکه خبر واحد اگر اثر شرعی بر آن بار شود حجیت دارد؛ در این زمینه باید گفت که اثر شرعی درست است ولی این اثر صرفاً منحصر به عمل نیست؛ همچنین اینکه گفته شود که شارع غیرعلم را علم قرار داده است حرف درستی نیست و از اساس آن را نمی‌پذیریم.
فاضل لنکرانی با بیان دلیل دوم علامه تصریح کرد: ایشان فرموده در اعتقادیات علم و یقین لازم است، ولی در تفسیر می‌خواهیم به واقع برسیم و خبر واحد مفید ظن است که باید گفت اعتقادیات دو نوع است. برخی مانند توحید است که هر فردی باید یقین به وجود خدا داشته باشد ولی دسته‌ای از اعتقادیات مانند این است که در قیامت صراط هست و مردم را نگه می‌دارند و ... که این مسائل در روایات بیان شده است. از این رو چرا نباید حجت باشد؟
وی افزود: درست است که در تفسیر به دنبال فهم خداوند هستیم و برای این فهم هم ضابطه وجود دارد و باید رعایت کنیم اما چه دلیلی داریم که حتماً باید علم به واقع پیدا کنیم. آیا مفسران و حتی مرحوم طباطبایی علم به ماوقع پیدا کردند؛ در تفسیر باید ببینیم که ظاهر آیه چیست و ظاهر مبتنی بر نصوص نیستند.
عدم حجیت خبر واحد باب تفسیر قرآن به قرآن را می‌بندد
این استاد حوزه در نقد علامه بیان کرد: اگر خبر واحد را در تفسیر حجت ندانید چون مفید ظن است باید باب تفسیر قرآن به قرآن را ببندید، زیرا برای این تفسیر به ظواهر آیات مراجعه می‌کنید؛ ظواهر آیات دیگر هم مفید ظن است. لذا اعتبار خبر واحد در تفسیر مسلم است و ما براساس روایت « ... خوطب به ...» که درباره ائمه(ع) بیان شده معتقدیم که باید سراغ روایات برویم.
وی ادامه داد: در اینجا باید گفت که نباید تصور کنیم علامه می‌خواهد روایت را از قرآن جدا کند و ایشان هم به خوطب به معتقد است. لذا جدای کلمات و روایات اهل بیت(ع) نمی‌توانیم وارد تفسیر شویم و روایات هم در عرض عقل و قرآن از منابع مهم در تفسیر قرآن است.
انتهای پیام
وی افزود: کسی مانند آیت‌الله خویی تفسیر گرانقدری نوشت و والد ما هم آثاری دارند و سایر اعاظم نیز فعالیت‌های علمی و خدماتی به قرآن کرده‌اند و باید در این نوع همایش‌ها اطلا‌ع‌رسانی شود.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه بحث خبر واحد کلیدی و پرفایده است اظهار کرد: اگر بخواهیم قرآن را از روایات جدا کنیم به نظر بنده خسارت بزرگی بر معارف دینی ما و تفسیر وارد خواهد شد و اگر بتوانیم حجیت خبر واحد را ثابت کنیم معارف بسیار فراوانی را در اختیار می‌گیریم.
حجت الاسلام فاضل لنکرانی با بیان اینکه خبر واحد در علم اصول مطرح است و اصولیون گفته‌اند اگر خبر واحد دارای وثوق سندی باشد قابل پذیرش است به طرح این سؤال پرداخت که آیا خبر واحد در تفسیر، قصص، مسائل تاریخی، عقاید و ... حجیت دارد یا خیر؟ تأکید کرد: علامه طباطبایی(ره) اصرار بر این دارد که خبر واحد در تفسیر اعتبار ندارد مگر خبر متواتر و محفوف به قرینه‌های معتبره باشد؛ حتی برخی بزرگان تصریح کردند خبر قطعی الصدور و قطعی الدلالة و قطعی الجهت می‌تواند حجت باشد.
وی افزود: علامه بحث روایی را بحث مؤید و استطرادی در نظر می‌گیرد و روایات را به عنوان بحث تفسیری متعرض نمی‌شود که رازش هم حجت ندانستن خبر واحد است.
رئیس مرکز بیان کرد: والد ما به تبع جمعی از بزرگان معتقدند که ادله عمومیت دارد و می‌توان حجیت خبر واحد را در تاریخ، تفسیر، عقائد و ... اثبات کنیم؛ ادله خبر واحد دوبخش دارد؛ یکی بنای عقلا، یعنی بسیاری از بزرگان دلیل حجیت را بنای عقلا می‌دانند زیرا عقلا در امور زندگی به خبر واحد توجه نشان می‌دهند و این مسئله امری عقلی است و ربطی به مسائل دینی هم ندارد؛ برای مثال اگر در بازار و امور اداری فرد موثقی به ما خبری بدهد آن را معتبر می‌دانیم.
ادله نقلی بر اثبات حجیت خبر واحد در تفسیر
وی افزود: اگر دلیل حجیت را ادله نقلی یعنی آیاتی مانند نبا، نفر و روایات قرار دهیم این‌ها هم اطلاق دارد و اختصاصی به احکام فرعیه ندارند. همچنین از ائمه سؤال شده که اگر دست ما به شما نرسید از چه کسانی معالم دین را بگیریم که در اینجا معالم دین اختصاص به احکام ندارد و مطلق است.
او تصریح کرد: دلیل دیگر برای اثبات حجیت خبر واحد این است که اگر ما این همه روایات ائمه را که در غیر احکام است سراغ داریم اگر حجت نبود نباید اصحاب ایشان این روایات را می‌نوشتند؛ به نظر بنده اخبار آحاد چندین برابر روایات آیات احکام است.
نقد نظریه علامه طباطبایی در عدم حجیت خبر واحد در تفسیر
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه خبر واحد در اعتقادات، تفسیر، احکام و ... حجیت دارد. برای نمونه روایات خلق عظیم را به اصل اسلام و نه برخی مصادیق اخلاقی تعبیر کرده است تصریح کرد: مرحوم علامه طباطبایی قائل به عدم اعتبار خبر واحد در تفسیر است و بنده مطالب ایشان را به دقت خوانده و یادداشت کردم؛ ایشان در المیزان فرموده که خبر واحد در غیراحکام یعنی در اعتقادات و موضوعات خارجیه حجیت ندارد و می‌فرمایند این مسئله‌ای، بدیهی است؛ مثلاً اگر روایتی بگوید سامری اهل کرمان بوده ما نمی‌توانیم به آن اعتماد کنیم؛ در حالی که درباره خبر واحد در موضوعات سه نظریه وجود دارد و اکثر علمای اصولیه می‌گویند اعتبار ندارد اما برخی قائل به اعتبار هستند و در معاصران هم حاج مصطفی خمینی(ره) قائل به حجیت در موضوعات هستند؛ بنابراین اینکه گفته شود بدیهی است که خبر واحد در غیراحکام حجیت ندارد مایه تعجب است.
این استاد حوزه اظهار کرد: علامه دو دلیل دارند؛ اول اینکه خبر واحد اگر اثر شرعی بر آن بار شود حجیت دارد؛ در این زمینه باید گفت که اثر شرعی درست است ولی این اثر صرفاً منحصر به عمل نیست؛ همچنین اینکه گفته شود که شارع غیرعلم را علم قرار داده است حرف درستی نیست و از اساس آن را نمی‌پذیریم.
فاضل لنکرانی با بیان دلیل دوم علامه تصریح کرد: ایشان فرموده در اعتقادیات علم و یقین لازم است، ولی در تفسیر می‌خواهیم به واقع برسیم و خبر واحد مفید ظن است که باید گفت اعتقادیات دو نوع است. برخی مانند توحید است که هر فردی باید یقین به وجود خدا داشته باشد ولی دسته‌ای از اعتقادیات مانند این است که در قیامت صراط هست و مردم را نگه می‌دارند و ... که این مسائل در روایات بیان شده است. از این رو چرا نباید حجت باشد؟
وی افزود: درست است که در تفسیر به دنبال فهم خداوند هستیم و برای این فهم هم ضابطه وجود دارد و باید رعایت کنیم اما چه دلیلی داریم که حتماً باید علم به واقع پیدا کنیم. آیا مفسران و حتی مرحوم طباطبایی علم به ماوقع پیدا کردند؛ در تفسیر باید ببینیم که ظاهر آیه چیست و ظاهر مبتنی بر نصوص نیستند.
عدم حجیت خبر واحد باب تفسیر قرآن به قرآن را می‌بندد
این استاد حوزه در نقد علامه بیان کرد: اگر خبر واحد را در تفسیر حجت ندانید چون مفید ظن است باید باب تفسیر قرآن به قرآن را ببندید، زیرا برای این تفسیر به ظواهر آیات مراجعه می‌کنید؛ ظواهر آیات دیگر هم مفید ظن است. لذا اعتبار خبر واحد در تفسیر مسلم است و ما براساس روایت « ... خوطب به ...» که درباره ائمه(ع) بیان شده معتقدیم که باید سراغ روایات برویم.
وی ادامه داد: در اینجا باید گفت که نباید تصور کنیم علامه می‌خواهد روایت را از قرآن جدا کند و ایشان هم به خوطب به معتقد است. لذا جدای کلمات و روایات اهل بیت(ع) نمی‌توانیم وارد تفسیر شویم و روایات هم در عرض عقل و قرآن از منابع مهم در تفسیر قرآن است.
انتهای پیام
